GEN liep fout van bij de start

Brussel – In de Kamercommissie Infrastructuur bleek eens te meer hoe mismeesterd het Gewestelijk Expresnet (GEN) rond Brussel werd. Het Rekenhof onderzocht wat er fout liep in het miljardenproject. Enorme budgetoverschrijdingen, onrealistische doelstellingen, jarenlange vertragingen, gebrek aan politieke opvolging, foute beleidskeuzes, geen systematische behoefteanalyses. Kortom, er moet flink worden bijgestuurd om het GEN opnieuw op de rails te krijgen.

Fout van bij de start

Op vraag van het federaal parlement onderzocht het Rekenhof wat er fout liep bij het GEN. Het Rekenhof is niet mals in haar 138-paginalang rapport. Het liep al fout van bij de start van het project. In 2000 wees de NMBS erop dat de capaciteit op de Noord-Zuidverbinding ontoereikend was om de geplande extra treinen te laten rijden. Reeds in 2004 wist de FOD mobiliteit dat het geplande treinaanbod van het GEN onhaalbaar was met de geplande infrastructuurwerken in de periode 2001-2012. Nochtans zijn de toenmalige regeringen hierin niet tussen gekomen om deze situatie recht te trekken. “Het GEN was en moest het paradepaardje zijn van de paarse regering. Het werd met opzet rooskleuriger voorgesteld dan wat haalbaar was” stelt Kamerlid Inez De Coninck (N-VA).

De politieke opvolging van het GEN liep mank. Het Executief comité van de ministers van mobiliteit (ECMM) vergaderde slechts 1 keer vóór 2016, in plaats van om de 3 maand. De vorige minister van Mobiliteit Labille (PS) heeft het comité gedurende zijn hele ambtsperiode zelfs nooit samen geroepen. Nochtans is dat het hoogste (politieke) beslissingsorgaan voor het GEN. “Een collectief falen van de federale ministers van mobiliteit vóór 2015”.

Het Rekenhof stelt ook het ontbreken van een degelijke behoeftestudie aan de kaak. Zo’n studie moest de vervoersnoden onderzoeken en elke 5 jaar actualiseren. De studie gebeurde slechts één maal en pas als het project al in kannen en kruiken was. “Dat is de omgekeerde wereld. Normaal onderzoek je eerst wat je nodig hebt, vooraleer je begint te bouwen”.

Duurder en jaren vertraging

Bovendien liep het project enorme vertragingen op. Vrijwel alle deadlines werden niet gehaald. De vertragingen voor de infrastructuurprojecten gaan van 6 tot 17,5 jaar. De levering van het rollend materiaal gebeurde 5 jaar later dan initieel voorzien. Tot overmaat van ramp werden de geraamde budgetten ruimschoots overschreden. “Als men vasthoudt aan de initiële plannen van het GEN, is er minstens 800 miljoen euro extra nodig. En dat is volgens het Rekenhof nog optimistisch ingeschat” aldus De Coninck. Het GEN biedt ook geen structurele oplossing voor de Noord-zuidverbinding. Die is nu oververzadigd, wat een sterke vooruitgang in het treinaanbod maakt.

Kamerlid De Coninck dringt er op aan dat men – zoals het Rekenhof expliciet aanbeveelt– eerst de behoeften analyseert. Op basis daarvan kan je welke investeringen nodig zijn volgens de vervoersnoden. “ Het Rekenhof geeft zelf aan dat sommige lijnen mogelijk beter bediend kunnen worden door de regionale vervoersmaatschappijen dan door nieuwe spoorprojecten. Het heeft geen enkele zin om honderden miljoenen euro’s extra uit te geven aan werken waarvan je niet eens weet wat die bijdragen aan de verbetering van de mobiliteit”.